Cover
Opbrengsten
Opbrengsten
‘Team op Maat’
en ‘All-in concept’
Opbrengsten na de Smart Start pilot:
- Leerkrachten ervaren dat er meer rust is in de school en komen beter toe aan onderwijs geven.
- Ouders zijn positiever en ervaren een lagere drempel in het stellen van vragen en delen van zorgen. Zij erkennen dat de school is gegroeid in het beter luisteren naar signalen van ouders en kinderen, zij waarderen de open en eerlijke communicatie.
- Door de samensmelting van jeugdhulpverlening en onderwijs zijn het geen losse werelden meer en kan er sneller gehandeld worden.
- Geen officiële klachten van ouders.
- Een half jaar na de start van de Smart Start pilot scoort De Zuidwester op alle onderwijs-gerelateerde aspecten voldoende, waar er in de periode daarvoor verschillende aandachtspunten waren.
- Er heerst rust in de school en de focus op het leren is weer terug. Waar er voorheen veelvuldig gebruik gemaakt werd van de time-out kamer worden de problemen nu zoveel mogelijk in de klas opgelost.
- Kinderen komen sneller op de juiste plek terecht: kinderen krijgen de juiste hulpverlening en verwijzingen, bijv. speciaal onderwijs of 1 op 1 begeleiding. De rust op school is hierdoor beter gewaarborgd.
- De informatie-uitwisseling is verbeterd
Smart start werkt als een olievlek voor allerlei andere initiatieven
- Werkbezoek van Johnny de Mol, chef preventie bij Het Vergeten Kind. Samen is de verbinding gezocht om te doen en bespreken wat het beste is voor elk kind.
- Samenwerking met projectcoördinator K!ndt. K!ndt is er op gericht om elk kind een goede start en toekomst te geven.
- Start/uitbreiding Dichtbij Team: team met organisaties die werken met kinderen in de wijk van de Zuidwester.
- Inzet op traumasensitief onderwijs bij De Zuidwester. Er zijn veel kinderen met trauma’s en leerkrachten zijn bewuster bezig met het begrijpen van het gedrag en de onderliggende oorzaken.
- Deelname aan een Europese studie naar interprofessionele samenwerking, i.s.m. onderzoekers hogeschool KPC.
- Smart start en het Team op Maat zijn onder aandacht gebracht in de Xpect primair glossy ter inspiratie voor andere scholen en via een podcast.
- De Zuidwester wordt door andere scholen gecontacteerd over de succesvolle aanpak van het Team op Maat en het All-in-concept. Deze concepten worden nu ook op andere scholen in Tilburg geïmplementeerd en de Zuidwester dient hierbij als voorbeeld.
Achtergrond wijk de Korvel:
- veel armoede
- veel eenoudergezinnen
- veel ondersteuning zoals WMO of jeugdzorg
- mensen met een niet-Westerse migratieachtergrond
- Vaak een combinatie van problemen, zoals: leven in armoede, huiselijk geweld, of een gedetineerde ouder
Achtergrond basisschool de Zuidwester:
- kinderen kregen vaak niet de juiste hulp
- sprake van onveiligheid in de school
- Kinderen misten hierdoor belangrijke leer- en ontwikkelervaringen waardoor zij meer tijd nodig hebben om tot groei te komen.
Data-analyse en effectmeting
Data-analyse en effectmeting
Hoe werkt dit?
In hoeverre heeft de Smart Start-pilot – met de implementatie van Team op Maat en het All-in-concept – voor minder problemen en onrust gezorgd onder leerkrachten en ouders op basisschool De Zuidwester? Onderzoekspartner Centerdata deed een data-analyse en effectmeting. Hoe werkt zoiets?
Binnen de pilot De Zuidwester heeft Centerdata, volgens de richtlijnen van de Nederlandse gedragscode voor wetenschappelijke integriteit en ethische onderzoekprincipes, data verzameld in de vorm van vragenlijsten. Ook is data vanuit diverse andere databronnen onderzocht.
Kwalitatief en kwantitatief onderzoek
Er is zowel een kwalitatief als kwantitatief onderzoek gedaan. Het kwalitatieve onderzoek bestond uit interviews onder de leden van Team op Maat en de leerkrachten en ouders van De Zuidwester. Het kwantitatieve onderzoek vond plaats op basis van beschikbare openbare data, data van De Zuidwester en een vragenlijstonderzoek (tevredenheidsmeting) onder ouders.
Dataverzameling door de tijd heen
Om de impact van Team op Maat en All-in door de tijd heen te meten, is op meerdere momenten data verzameld. In juli 2020 is een nulmeting uitgevoerd op basis van interviews met teamleden van Team op Maat, waarin de problematiek en missie werden besproken. In het voorjaar van 2021 is een oudertevredenheidsvragenlijst uitgezet met vragen over ouderbetrokkenheid, het ervaren van drempels en suggesties voor verbeteringen op school. Na de zomervakantie van 2021 heeft een nieuwe interviewronde plaatsgevonden waarin teamleden, leerkrachten en ouders bevraagd werden over zichtbare veranderingen sinds Smart Start.
Cijfermatige onderbouwing
De bevindingen uit de interviews zijn cijfermatig onderbouwd onder meer met cijfers over de CITO-scores, verwijzingen naar speciaal basisonderwijs en kinderbeschermingsmaatregelen, voor nog meer inzicht in de ontwikkeling van kinderen.
Patricia Prüfer: “Een effectmeting geeft veel inzichten, onderbouwd door data op macro- en microniveau. Hierdoor zie je precies wat een innovatie daadwerkelijk oplevert en wat de werkzame factoren zijn. Dit geeft veel voldoening. Je weet dan pas of het werkt wat je hebt bedacht en je kan de inzichten ook weer op andere plekken inzetten. Dit wens je ieder beleid toe: een goede beproeving en onderbouwing en het lef om te stoppen met wat niet werkt. Dat is de kracht van een effectmeting.”
“Dit wens je ieder beleid toe: een goede beproeving en onderbouwing.”
Patricia Prüfer
Hoofdonderzoeker Centerdata
Wil je meer leren over hoe je data kunt inzetten om maatschappelijke problemen op te lossen? Neem een kijkje op besmartstart.nl. Maak een gratis account aan om de toolkit data te bekijken.
Een betere wereld
Effectmeting basisschool De Zuidwester geeft Carin Zandbergen, Johan van Gurp en Lian Smits mooie bevestiging:
Een betere wereld begint bij een Smart Start
Huiselijk geweld, kindermishandeling, verwaarlozing. Lian Smits ziet als bestuurder bij Sterk Huis iedere dag gekwetste kinderen binnenkomen. Met grote gevolgen. Ontwikkelingsachterstanden, gedragsproblemen, agressiviteit. Kinderen die zichzelf overschreeuwen, hun pijn verdoven met drugs, zichzelf snijden. “Telkens vraag ik me af wat er allemaal gebeurd is in het leven van deze kinderen. Welke kansen zijn blijven liggen om hen te helpen?”
Lian wil niet langer afwachten tot problemen groot worden, maar werken aan een sociale wereld. “Een wereld waarin we data en kennis inzetten om te zien waar problemen ontstaan. Een wereld waarin we verdriet en ellende voorkomen en tegelijkertijd geld besparen.”
Zo ontstond een aantal jaar geleden Smart Start. “Om kinderen en gezinnen veel eerder te helpen”, legt Lian uit. “We zijn gewend om pas in te grijpen als problemen al heel groot zijn. Dat is verdrietig, want kinderen hebben dan al jaren van stress achter de rug en de kans dat je het nog goed krijgt, is veel kleiner. Door data en kennis te combineren lukt het ons om signalen veel eerder te herkennen en op een lichte en collectieve manier een basis te versterken, waardoor problemen niet meer groot hoeven te worden.”
Samen verschil maken
Verschil maken doe je samen, weet ook Carin Zandbergen. Als bestuurder van Xpect Primair Tilburg sloot zij snel aan bij Smart Start. “In Tilburg bestaan grote verschillen tussen wijken en scholen”, aldus Carin. “Hoe kunnen kinderen bloeien en groeien als er veel problemen in hun leefomgeving bestaan? Wij willen schotten doorbreken. Aan de hand van data bekijken we welke interventies nodig zijn in bepaalde wijken.”
Basisschool De Zuidwester
De Tilburgse wijk Korvel had hierin prioriteit. Deze wijk kent grote uitdagingen, waaronder veel armoede, echtscheidingen en verslavingsproblematiek. Deze problemen slopen vanuit de wijk ook basisschool De Zuidwester (onderdeel van Xpect Primair) binnen en zorgden daarmee voor extra onrust en onveiligheid onder opgroeiende kinderen.
Duurzame kansen
Vanuit het vraagstuk om deze kinderen en gezinnen meer duurzame kansen te bieden, ging in 2018 de Smart Start-pilot De Zuidwester van start met door de jaren heen een data-analyse, verschillende design thinking-sessies en de implementatie van een Team op Maat en het All-in-concept. Als finishing touch werd onlangs ook de effectmeting uitgevoerd met een mooie eindconclusie: er heerst meer rust op school, ouders staan er niet meer alleen voor, kinderen krijgen voortaan de juiste ondersteuning, leerkrachten focussen zich weer op hun kerntaken en de school heeft minder schooluitval en zittenblijvers en scoort beter op alle onderwijsgerelateerde aspecten.
Kracht van nabijheid
“Prachtige resultaten, die ook overeenkomen met de ervaringen en bevindingen van de professionals van De Zuidwester”, concludeert Johan van Gurp, bestuurder Instituut voor Maatschappelijk Werk (IMW) regio Tilburg. “Mensen weten elkaar beter te vinden, stemmen onderling meer met elkaar af en zijn er daardoor eerder bij als er problemen ontstaan. In een formele structuur bestaan vaak lange wachttijden voor de zorg, maar nu is alle hulp al binnen de school aanwezig en krijgen kinderen en gezinnen sneller de juiste ondersteuning.”
Johan benadrukt ook de kracht van nabijheid: “De multidisciplinaire hulp op De Zuidwester is laagdrempelig voor kinderen en ouders. Ook kleine problemen worden sneller gesignaleerd en besproken met ouders. Hierdoor komen we eerder tot oplossingen en kunnen we meteen anticiperen op escalaties.”
Roepende in woestijn
“We zijn blij met de positieve uitkomsten van de effectmeting”, zegt Carin. “De pilot heeft niet alleen geleid tot mooie resultaten op De Zuidwester, maar zorgde ook voor een duurzame verbinding en een nieuwe manier van denken en (samen)werken in het primair onderwijs. We zijn niet langer een ‘roepende in de woestijn’, maar erkennen voortaan vanuit een sterk netwerk de ongelijkheid in wijken. Smart Start onderbouwt de problemen met data, zorgt voor een betere besluitvorming en biedt oplossingen op maat die werken en ook nog eens grip geven op jeugdzorgkosten.”
Onderbuikgevoelens aantoonbaar maken
“Om de basis van kinderen en gezinnen sterker te maken, onderzoeken wij combinaties van risicofactoren uit databronnen en voegen daar vervolgens de juiste kennis en ervaring aan toe”, informeert Lian. “Door meer kennis naar de voorkant te brengen, is op termijn geen inzet aan de achterkant meer nodig.” Carin deelt deze visie: “Smart Start maakt het mogelijk om onderbuikgevoelens voortaan aantoonbaar te maken, concreet het gesprek met elkaar te voeren en beredeneerd andere keuzes te maken. Een verrijking!”
Over Smart Start
Binnen Smart Start bundelen Sterk Huis, Centerdata, Tilburg University, gemeenten Hart van Brabant, T-Primair, GGD Hart voor Brabant , het ministerie van VWS en een groot aantal samenwerkingspartners de krachten voor betere kansen voor kinderen. Samen met alle betrokkenen in de leefomgeving van kinderen en gezinnen maken zij de transformatie van een probleem- en procesgestuurde individuele aanpak naar een preventieve, collectieve aanpak.
Ontdek hier aan welke maatschappelijke vraagstukken Smart Start nog meer werkt. Of lees op besmartstart.nl hoe je zelf volgens het Smart Start-denken en -werken kunt starten met sociale vraagstukken.
Voor vragen over dit magazine of Smart Start, stuur een mail naar info@programmasmartstart.nl
April 2022
All-in
All-in: intensieve samenwerking tussen De Zuidwester en wijkpartners
Tot grote frustratie van veel leerkrachten van basisschool De Zuidwester werd vroeger niet goed doorgepakt bij problematiek van kinderen. Er miste openheid, samenwerking en onderlinge terugkoppeling tussen de wijkpartners en school. Dit moest anders. Met het All-in-concept van Smart Start krijgen externe partners een prominente plek binnen De Zuidwester en werken zij intensiever samen. Het doel? Een preventieve aanpak en daarmee betere kansen voor kinderen en meer vertrouwen van ouders.
Binnen het All-in-concept werkt De Zuidwester intensief samen met de gemeente, een gedragscoach en gedragswetenschapper van Sterk Huis, een orthopedagoog, de GGD en schoolmaatschappelijk werk, het Instituut voor Maatschappelijk Werk (IMW), complexe jeugdzaken, de woningbouw, (jeugd)politie/wijkteam, R-newt/Nieuwe Stede Buurthuis, ContourdeTwern, kinderopvang de Korveltuin en op termijn ook met logopedisten en fysiotherapeuten.
Geen losse werelden meer
De wijkpartners zijn betrokken bij de school en andersom is de school betrokken bij de wijk. Samen werken zij aan een preventieve aanpak en anticiperen zij sneller op problematische situaties binnen de school en wijk. Hiermee vervaagt de strikte scheiding tussen school en thuis. Door de samensmelting van jeugdhulpverlening en onderwijs en de kortere lijnen bestaan er geen losse werelden meer en wordt er sneller gehandeld.
Zichtbaarheid
Doordat de wijkpartners ook op positieve wijze aanwezig zijn op school – bijvoorbeeld tijdens gastlessen – ontstaat er meer begrip, betrokkenheid en waardering. De zichtbaarheid is groot, waardoor ouders, leerkrachten en professionals elkaar sneller weten te vinden. Dit komt de ontwikkeling van kinderen ten goede.
“De afgelopen jaren kwam de school te vaak op de stoel van de hulpverlener terecht. Het All-in-concept zorgt ervoor dat de wijk en school elkaar versterken en drempels naar elkaar toe verdwijnen.” –
Karlijn Dankers
Voormalig onderwijskundig teamleider De Zuidwester
Team op Maat
Team op Maat brengt rust op basisschool
De Zuidwester
De Smart Start-innovatie Team op Maat (ToM) heeft een brede opdracht meegekregen op basisschool De Zuidwester: het ontlasten en ontzorgen van leerkrachten door kinderen met diverse problematiek snel de juiste begeleiding te bieden.
Wat zijn de succesfactoren van Team op Maat?
- Het team werkt in de school en is benaderbaar voor ouders, leerkrachten en kinderen: er is meteen iemand bij wie je terecht kan, ook met een vraag. Deze toegankelijkheid verlaagt drempels bij het aankloppen voor hulp, waardoor problemen minder snel groot worden.
- Het team bestaat uit professionals die samen een mix hebben van kennis, ervaring aan interne begeleiding op de school, toegang naar hulp en specialistische kennis van jeugd en gezinnen. Professionals die elkaar kennen en aanvullen, doortastend handelen en dat wat nodig is voor het kind voorop zetten. Het team denkt buiten de vastgestelde kaders: de kinderen zijn leidend, niet het systeem.
- Het team heeft korte lijntjes met partners uit de wijk, zoals de wijkagent, woningbouw, jongerenwerkers en gemeente. Deze wijkpartners zijn ook goed zichtbaar op school.
- Het team werkt aan actuele casuïstiek en doorlopend aan preventie: wat is nodig om er de volgende keer eerder bij te zijn? Wat kunnen we doen om bij dit kind, dit gezin de problemen niet nog groter te laten worden?
De Tilburgse wijk Korvel kent grote uitdagingen, waaronder veel armoede, echtscheidingen en verslavingsproblematiek. Deze multiproblematiek heeft ook zijn weerslag op veel kinderen van De Zuidwester. Tijdens de design thinking-sessies van Smart Start ontstond het idee voor een intern begeleidingsteam voor deze kinderen: Team op Maat. Inmiddels is het team niet meer weg te denken en zijn de eerste positieve effecten gemeten.
Zichtbaar en benaderbaar
Het Team op Maat bestaat uit intern begeleiders, een medewerker toegang complexe jeugd en een gedragscoach. Samen met de school, een schoolmaatschappelijk werker, ouders en betrokken wijkpartners maken zij het verschil voor kinderen. Het team is goed zichtbaar en benaderbaar op school om drempels voor ouders richting hulp te verlagen. Eerst kwamen problemen vaak pas bovendrijven in de bovenbouw, maar nu wordt in de kleuterklas al ingegrepen. Ook kleine problemen worden snel gesignaleerd en vroegtijdig besproken.
De vernieuwingen brengen meer rust op school, blijkt uit de effectmeting. Ouders hebben een laagdrempelig aanspreekpunt, kinderen krijgen de hulp die ze nodig hebben en leerkrachten komen meer aan lesgeven toe.
Vertrouwen
In het begin bestond nog argwaan van ouders richting Team op Maat, maar het vertrouwen is gegroeid. De professionals zijn altijd aanwezig, waarmee de hulpverlening een ‘gezicht’ heeft gekregen. Eerder was hulpverlening een taboe, nu iets normaals. Dit komt mede doordat ouders worden meegenomen in de hulpverlening: wat is volgens jullie een goede oplossing? Uiteindelijk moeten ouders zelf tot de conclusie komen dat verdere hulp nodig is, waarbij intern begeleider Claire Schilte een ondersteunende rol heeft. Zij gaat ook steeds meer outreachend te werk door informele gesprekken met ouders en leerkrachten te voeren.
Specialistische kennis
Het Team op Maat komt frequent bij elkaar om opgevangen signalen of casussen te bespreken. Als er acuut hulp nodig is, denkt het Team op Maat buiten de vastgestelde kaders, zodat ouders niet langer van het kastje naar de muur worden gestuurd. In gezamenlijkheid wordt naar een oplossing gezocht. Indien nodig zorgt Marleen Heijmans, medewerker toegang complexe jeugd, voor de juiste beschikking. Dit scheelt veel tijd, want leerkrachten en ouders weten vaak niet bij wie ze moeten zijn. Ook de aanwezigheid van gedragscoach Christel Heeren draagt bij aan snellere hulp. Vanuit Sterk Huis breng ze specialistische kennis en een traumasensitieve benadering mee, waardoor ze door een andere bril kijkt en ook andere vragen stelt.
Aanwezig
De meerwaarde van Team op Maat is vooral het aanwezig zijn. Al vóór problemen ontstaan of groter worden, hebben professionals regelmatig contact met ouders, op natuurlijke wijze en dus zonder beladenheid. Het team vliegt niet snel even binnen, maar zorgt dat er altijd iemand aanwezig is. Dit verlaagt de spanning voor ouders en versnelt de weg naar verdere hulpverlening. Het Team op Maat houdt spiegels voor en helpt verder, maar de regie blijft altijd bij de school en ouders. Samen werken zij aan de juiste hulp en preventie, om ieder kind een kansrijke plek in de samenleving te geven.
Beluister hier de podcast over Team op Maat
Ervaringen
Leerkrachten en ouders
over hun ervaringen
“We staan niet meer alleen”
Vroeger zette basisschool De Zuidwester vaak de voordeur op een kier. Zo wist de politie precies wanneer er hulp nodig was. Onwenselijk voor een basisschool, waar kinderen zich veilig moeten voelen. Vandaag staat de voordeur nog steeds open. Niet langer op een kier, maar wagenwijd, om iedereen te laten weten dat er hulp is. School, ouders, kinderen en professionals weten elkaar steeds sneller te vinden dankzij de Smart Start-innovaties Team op Maat en All-in. Hoe dit bevalt? Leerkrachten en ouders delen hun ervaringen.
Om het effect van de Smart Start-pilot in beeld te brengen, zijn meerdere leerkrachten en ouders geïnterviewd. Hoe was het vroeger en hoe is het nu op basisschool De Zuidwester? De eerste resultaten zijn positief. De problematiek bestaat nog steeds, maar er is nu erkenning en hulp. Leerkrachten en ouders staan er niet meer alleen voor en kinderen krijgen de juiste ondersteuning.
“Er is nu continuïteit. Dat geeft rust.”
Van grimmig naar relaxed
Leerkrachten en ouders merken dat er meer rust is op school. Vroeger was de sfeer grimmiger, met geweld en zelfs doodswensen. “De heftigste momenten waren voor mij toen ik niet meer veilig was op school en naar huis moest”, deelt een leerkracht. Inmiddels is het volgens velen relaxter, wat het ook makkelijker maakt om over problemen te praten.
Meer inzicht
De Smart Start-pilot heeft volgens leerkrachten voor meer inzichten gezorgd. Leerkrachten hebben nu betere handvaten om vroegtijdig problemen te signaleren en kinderen een veilige basis te bieden. Leerkrachten staan ook sterker in hun schoenen en gaan – met hulp van de gedragscoach – makkelijker in gesprek met ouders. Doordat het Team op Maat snel schakelt en adequaat reageert, kunnen leerkrachten zich nu ook meer op hun kerntaken focussen.
“Er is meer rust in de school: het team heeft een duidelijke koers.
Smart Start heeft daarin geholpen.”
Grip op onrust
Ook ouders merken verschil. Zij geven aan dat de school actief bezig is om kinderen (preventief) te helpen. De balans tussen onderwijs en zorg voor het kind is terug, waar voorheen de focus te weinig op lesgeven lag. De hulp komt naar het kind toe en is daarmee laagdrempeliger. Ouders merken ook dat de school beter luistert naar signalen van ouders en kinderen zelf. “De school is gegroeid in het opvangen van geluiden van ouders en het luisteren naar ouders”, zegt een ouder. “School en ouders staan weer naast elkaar in plaats van tegenover elkaar.”
“Eerst zou je naar de huisarts gaan als er iets speelt, maar nu weet je dat een intern netwerk binnen de school meedenkt.”
Minder escalaties
Zowel leerkrachten als ouders merken dat problemen vanuit de wijk nu minder snel de school binnenkomen. Als er bijvoorbeeld een vechtpartij in de wijk plaatsvindt, informeert de politie meteen de school en vindt er afstemming over de betrokken kinderen plaats binnen het Team op Maat. Er wordt direct hulp ingezet, waardoor de situatie niet snel meer escaleert binnen de schoolmuren.
Het beste voor ieder kind
De veranderingen op De Zuidwester resulteerden in minder schooluitval, minder zittenblijvers en minder klachten van ouders. Verder scoort de school nu beter op alle onderwijsgerelateerde aspecten. De laagdrempelige en open sfeer zorgt voor een betere informatie-uitwisseling tussen ouders, leerkrachten en professionals. Ouders hopen dat De Zuidwester ook in de toekomst het beste uit ieder kind blijft halen. Leerkrachten nodigen ouders daarbij uit om vooral binnen te blijven lopen wanneer er iets speelt. Alles is bespreekbaar en hulp is aanwezig.
“Kinderen komen vrolijker binnen. School is een plek waar ze zich goed en veilig voelen en de problemen van thuis kunnen loslaten.”
