Auteur: Maaike Krielaart

Resultaten workshop veilig sporten voor tieners

Datum: 17 november
Tijd: 17:00 – 19:00 u (Met een lekker broodje)
Locatie: Willem II stadion, Goirleseweg 34 Tilburg

In de Week tegen kindermishandeling organiseren Smart Start en het regionaal Expertisecentrum Huiselijk geweld en kindermishandeling bij voetbalclub Willem II een workshop veilig sporten. Met de methodiek Design Thinking kun je aan de slag met het vraagstuk hoe tieners veilig kunnen sporten. Ook op sportclubs komt het voor dat kinderen en jongeren onveiligheid ervaren. Ook daar worden naaktfoto’s gedeeld en ook daar komt misbruik voor. En verbaal en fysiek geweld.

Tijdens deze workshop bedenken deelnemers ideeën over hoe dit taboe te doorbreken. En krijgt het meest kansrijke idee een aanmoedigingsprijs. Schrijf je in door een mail te sturen naar info@programmasmartstart.nl

Krista Voets, directeur bassischool Antares, dankbaar voor Team op Maat in Tilburg-West

Dat wat werkt, moet je delen. Helemaal als het bijdraagt aan de kansengelijkheid van kinderen. Het Team op Maat (ToM)  is zo’n concept. Deze Smart Start-innovatie bracht grote positieve veranderingen op basisschool De Zuidwester in de Tilburgse wijk Korvel. Een inspiratie voor veel andere basisscholen, waaronder Antares. Samen met de basisscholen Jeanne d’Arc, Wandelbos en Hubertus heeft Antares op proef een eigen Team op Maat – intern begeleidingsteam – geïntroduceerd in Tilburg-West. Een buurt Team op Maat dus, in lijn met andere ontwikkelingen zoals ‘Wijkgericht werken’ en ‘Onderwijs in de buurt’.
Krista Voets, directeur basisschool Antares, deelt de ervaringen tot nu toe.

“Onze leerlingen hebben vaak te maken met meervoudige uitdagingen”, vertelt Krista. “Denk bijvoorbeeld aan kinderen die in armoede leven en ook nog eens worstelen met scheidings- of vluchtelingenproblematiek of andere complexe situaties. Het was lastig om deze kinderen goed te helpen. Schoolmaatschappelijk werk is vooral gericht op enkelvoudige uitdagingen en de juiste hulp voor meervoudige uitdagingen – vaak nodig vanuit verschillende instanties – laat meestal lang op zich wachten. We wilden het goed doen, maar wisten niet hoe. Tot we over het succes van De Zuidwester hoorden.”

Het Team op Maat van De Zuidwester is een team dat samen met school, ouders, schoolmaatschappelijk werk en wijkpartners het verschil maakt voor kinderen in de wijk Korvel. Het team is zichtbaar en benaderbaar op school om drempels voor ouders richting hulp te verlagen. Problemen worden snel gesignaleerd, vroegtijdig besproken en aangepakt.

Eén Team op Maat voor vier scholen

“Dat wilden wij ook”, aldus Krista. Na een aantal vruchtbare gesprekken met de gemeente Tilburg, het Instituut voor Maatschappelijk Werk (IMW) en de besturen van de basisscholen ging het balletje snel rollen. Direct na de carnavalsvakantie, maart 2022, ging het Team op Maat in Tilburg-West van start. Niet op één school, zoals bij De Zuidwester, maar op vier basisscholen: bij Antares, Jeanne d’Arc, Wandelbos en Hubertus. “Iedereen is enthousiast en heeft hetzelfde doel voor ogen: kinderen met meervoudige uitdagingen zo snel mogelijk laagdrempelige ondersteuning bieden, zodat ieder kind gelijke kansen krijgt op een goede ontwikkeling.” 

Interculturele gedragscoach

Het Team op Maat in Tilburg-West heeft alles in huis om dat voor elkaar te krijgen. “Wij hebben een andere buurt dan De Zuidwester, dus ons team ziet er iets anders uit. Wij hadden behoefte aan een interculturele gedragscoach, iemand met een islamitische achtergrond, net als veel mensen uit de wijk. Gedragscoach Ekram weet wat er speelt binnen deze gemeenschap en waar gevoeligheden liggen. Verder bestaat het team uit een medewerker veiligheid en coördinatie, Marlous, gespecialiseerd in de toegang bij meervoudige uitdagingen. Beide dames werken nauw samen met onze intern begeleiders en schoolmaatschappelijk werkers en zijn elke woensdag zichtbaar aanwezig op een van de scholen. Ze zijn dus gemiddeld één keer per maand op Antares, maar als er tussentijds iets speelt, kunnen we altijd contact opnemen. Dat werkt goed.”

Het werkt!

Het Team op Maat in Tilburg-West heeft een proefperiode van een jaar, maar Krista hoopt dat het team een blijvertje is. “Het werkt goed! De leerkrachten geven signalen door aan de intern begeleiders. De intern begeleiders bekijken vervolgens of de casus opgepakt moet worden door schoolmaatschappelijk werk of een schoolverpleegkundige (enkelvoudige uitdagingen) óf door het Team op Maat (meervoudige uitdagingen). De hulp komt nu veel sneller op gang, wat hard nodig is. Zo zien we steeds meer ouders met financiële stress. Veel ouders hebben net geen recht op leergeld, waardoor ze in de problemen komen. Kinderen voelen deze spanningen aan en kunnen ineens niet meer meedoen aan hobby’s, sporten of kinderfeestjes. Dat is ingrijpend.”.

Wel constateert Team op Maat dat het nog zoeken is om op alle scholen zichtbaar en laagdrempelig te zijn. Uit de effectrapportage Team op Maat Zuidwester bleek dit al eerder: een Team op Maat óp school is een van de succesfactoren. Het is dus nog zoeken hoe deze succesfactor ook voor de buurt kan worden weggezet.

Minder eenzaam

Krista vervolgt: “Vaak bestaan er binnen deze gezinnen nog veel meer uitdagingen en raken mensen de grip kwijt. Het is fijn dat het Team op Maat meteen van betekenis kan zijn en gezinnen kan helpen om te voorkomen dat problemen groot worden. Samen hebben we meer kennis, connecties en een grotere vijver met oplossingen om uit te vissen. Het Team op Maat blijft dichtbij, laat niet los, zoekt naar oplossingen, heeft de juiste ingangen en kan zelf ook beschikkingen maken, wat veel tijd bespaart. Een ouder wordt nu niet meer van loket naar loket gestuurd, maar kan meteen haar hart luchten bij het Team op Maat en staat er niet meer alleen voor. Dit voelt minder eenzaam en werkt ook gunstig door op haar kind(eren).”

Gezicht

Volgens Krista neemt de zichtbaarheid van het Team op Maat snel toe. “Voor ons is het belangrijk dat het team een gezicht krijgt, met Ekram en Marlous, om het voor ouders nog toegankelijker en vertrouwder te maken. Steeds meer ouders hebben kennisgemaakt met Ekram en Marlous, mede dankzij een extra introductie bij De Ouderkamer. Deze ontmoetingsplek binnen onze school biedt ouders op laagdrempelige wijze didactische en pedagogische ondersteuning.”

Passende hulp

“We benutten De Ouderkamer en het Team op Maat om onze hulp steeds passender te maken”, zegt Krista. “We hebben inmiddels een mooie tussenevaluatie over het Team op Maat gehad. Het gaat goed en het kan alleen nog maar beter worden. Daarom hopen we op een verlenging van onze cofinanciering na de proefperiode. Het zou geweldig zijn als meer Tilburgse wijken een eigen Team op Maat krijgen, op maat van de problematiek in die wijk, voor een extra wisselwerking en samenwerking. Samen heb je veel meer expertise. Door gezinnen buurtbreed de juiste ondersteuning te bieden, ontstaan er thuis en op school rustigere situaties. Kinderen komen beter in hun vel te zitten en nemen daardoor meer leerstof op.”

Veilig gevoel

Een gelukkig en zorgeloos kind heeft een beter toekomstperspectief dan een kind dat opgroeit met veel spanning. “Op Antares doen wij ons uiterste best om alle kinderen een veilig gevoel te geven. Die noodzaak wordt alleen maar groter met alle huidige ontwikkelingen en toenemende armoedeproblematiek. Onze initiatieven – Team op Maat, De Ouderkamer, gratis schoolfruit, sportactiviteiten, een naschools aanbod – worden met de dag belangrijker. Alle kinderen moeten de kans krijgen om hun talenten te ontwikkelen. Maar dat vraagt om veel inventiviteit, inzet en financiële steun. We moeten het echt samen doen.”

Focus op talent

“Samen moeten we kinderen een veilig gevoel geven. Een kind dat zich veilig voelt, krijgt ook een positief zelfbeeld en gelooft in zichzelf. Er is al veel gezegd en geschreven over De Kruidenbuurt, niet altijd in de meest positieve zin. Verhalen over armoede en criminaliteit blijven nodig om aandacht en steun te krijgen, maar mensen zijn het ook moe, het heeft effect op hen. Laten we daarom alsjeblieft focussen op talent. Wij willen alle kinderen een rugzak vol zelfvertrouwen meegeven, waarbij ze denken: ik kan de toekomst aan. Mijn naam zorgt misschien voor extra uitdagingen en mijn adres zorgt ervoor dat ik ergens drie keer moet aankloppen, maar mijn rugzak zit vol tools om in mezelf te blijven geloven.”

Nieuw geloof

Als je mensen blijft vertellen dat ze het zwaar hebben, houd je ze klein. Als je mensen vertelt dat ze alles kunnen bereiken, maar dat ze daarvoor moeten knokken en wij ze kunnen helpen, dan  wordt dát het nieuwe geloof. Op onze school hangt een groot kunstwerk. Alle kinderen hebben een eigen bijdrage geleverd aan het kunstwerk met zinnen als: ‘Ik wil fluitend naar huis fietsen’ en ‘Ik wil gezien worden’. Het kunstwerk is dagelijks een reminder: hier doen we het voor, samen kunnen we alles creëren.” 

In de nieuwsbrief van ‘Met andere ogen’ zijn Vivian Jacobs en Astrid Plagmeijer geïnterviewd voor de interview reeks ‘Wat Werkt?’. Daar wordt elke maand een succesverhaal gedeeld uit de praktijk, om zo concrete handvaten te bieden die je direct kunt toepassen.

Hoe kunnen we met behulp van data, kennis, wetenschappelijk onderzoek en design thinking grote problemen in gezinnen voorkomen? En dat kinderen en gezinnen in de hoogspecialistische jeugd- en gezinshulp terechtkomen? Vanuit deze vragen ontstond vijf jaar geleden het programma Smart Start. Vivian: ‘Sterk Huis – een organisatie die mensen in lastige, onveilige thuissituaties helpt met (trauma)behandeling en opvang – de Universiteit Tilburg en Centerdata, deelden de wens om voor complexe vraagstukken op basis van wat je weet en kunt weten, te voorkomen dat problemen groot worden. Ook sloten verschillende gemeenten, GGD en de bestuurder van Xpect Primair – een bestuur voor primair onderwijs in Tilburg – zich aan om samen tot een oplossing te komen.’

Lees verder

Vroeger zette basisschool De Zuidwester vaak de voordeur op een kier. Zo wist de politie precies wanneer er hulp nodig was. Onwenselijk voor een basisschool, waar kinderen zich veilig moeten voelen. Vandaag staat de voordeur nog steeds open. Niet langer op een kier, maar wagenwijd, om iedereen te laten weten dat er hulp is. School, ouders, kinderen en professionals weten elkaar steeds sneller te vinden dankzij de Smart Start-innovaties Team op Maat en All-in. Hoe dit bevalt? Leerkrachten en ouders delen hun ervaringen.

Lees alle opbrengsten in het digitale magazine.

Alle kinderen verdienen het om zich optimaal te ontplooien. Goed onderwijs is hierbij een must. Het Smart Start-project Onderwijs Tilburg onderzoekt welke kansen er bestaan om schoolsucces te vergroten. Op basis van een data-analyse en design thinking-sessies ontstonden concrete onderzoeksvragen en mooie initiatieven voor Tilburg Noord, Tilburg West en Oud-Reeshof, passend bij de specifieke behoeften en problematiek van deze wijken. Marina Smits, vanuit T-Primair betrokken bij het project, praat ons bij.

“De data-analyse liet per wijk zien welk vraagstuk daar speelt”, informeert Marina. “Op basis van deze uitkomsten hebben de projectteams, bestaande uit verschillende partners uit onder andere het onderwijs en de kinderopvang, drie onderzoeksvragen geformuleerd. In Tilburg Noord draait de onderzoeksvraag om het kansrijk adviseren van kinderen in de overgang van primair naar voortgezet onderwijs. In Tilburg West is de onderzoeksvraag gericht op leesmotivatie voor de inwoners van de buurt om taalverwerving te stimuleren. In Oud-Reeshof heeft de onderzoeksvraag betrekking op het verminderen van de grote vraag naar jeugdhulpverlening.”

Tilburg Noord: POVO Ambassadeurs en de ‘Week van later’
Na de data-analyse en formulering van de onderzoeksvragen zijn eind vorig jaar voor elke wijk design thinking-sessies georganiseerd, waaraan naast professionals uit de wijk ook kinderen en (groot)ouders deelnamen. “Dit leverde concrete ideeën voor innovaties op. In Tilburg Noord ontstond de innovatie POVO Ambassadeurs, naar een idee van de VVE-ambassadeurs: ouders als ambassadeurs uit de wijk die samen met het onderwijs informatie verstrekken aan (anderstalige) ouders en kinderen over de overgang van primair naar voortgezet onderwijs en hen ook betrekken bij het middelbare schooladvies. Een ander idee dat uitgewerkt wordt is het organiseren van de ‘Week van later’, waarbij kinderen in de klas leren nadenken over de toekomst en mogelijke keuzes die daarbij horen. Een reünie voor brugklassers op hun oude school, waarbij ze hun ervaringen met bovenbouwleerlingen en leerkrachten delen, is hier een onderdeel van.  

Tilburg West: Combinatiefunctionaris Lezen
Marina: “In Tilburg West ontstond tijdens de design thinking-sessies het idee voor een Combinatiefunctionaris Lezen, die verbinding legt tussen de gehele wijk; denk daarbij aan onderwijs, kinderopvang, buurtsport, jongerenwerk en andere belangrijke organisaties en informele netwerken die zich in deze wijk bezighouden met lezen. De kracht ligt hierbij echt in de wijk, die overal lezen en leesplezier zal gaan uitstralen. Het doel is om kinderen en andere inwoners te enthousiasmeren om meer te gaan lezen, omdat een taalachterstand later vaak voor ongelijke kansen zorgt. Inmiddels hebben we het functieprofiel voor deze combinatiefunctionaris gemaakt, kijken we hoe deze rol gefinancierd wordt en wie de combinatiefunctionaris kan worden.’’

Oud-Reeshof: gezinnen preventief ondersteunen met een koffer en app
“In Oud-Reeshof viel op dat het aantal verwijzingen naar jeugdhulp veel hoger ligt dan in andere delen van Tilburg. Om individuele jeugdhulp op grote schaal te voorkomen, komen er preventieve oplossingen voor kinderen van 0 – 7 jaar en hun ouders. Het idee is de introductie van een koffer of rugzak, waarmee ouders een sociale kaart krijgen met laagdrempelige voorzieningen en steunfactoren in de wijk. Dit preventieve middel biedt ouders een groter informeel netwerk en daarmee ook een klankbord, wat de vraag naar jeugdzorg kan verminderen. Tevens brengt het buurtbewoners met elkaar in contact en leren buurtbewoners de betrokken professionals uit de wijk op een laagdrempelige manier kennen. Verder bestaat het idee om een speciale app te ontwikkelen ter ondersteuning van ouders en prikkeling van kinderen. Ook willen we in deze wijk vaker de kansencirkel van K!NDT – gericht op de acht ontwikkelgebieden van ieder kind – inzetten in de communicatie met ouders en kinderen.”

Verbinding
“Het is belangrijk dat we ouders en kinderen betrekken bij alle vernieuwingen. We moeten het samen doen. Ook willen we alle nieuwe innovaties verbinden aan bekende vindplekken voor ouders en kinderen en aan bestaande projecten in de verschillende wijken, zoals Een Goede Start in de Reeshof”, benadrukt Marina. “De verschillende initiatieven in een wijk moeten niet op zichzelf komen te staan, maar elkaar aanvullen en versterken.”

“Het mooie van design thinking? Het loslaten van de eigen gedachten.”

Marieke van Doremalen, actief in het regionaal design thinking-team van Smart Start: “Het mooie aan het design thinking-proces is dat je mensen meeneemt om uit hun hoofd te komen. Aan de hand van creatieve werkvormen laten de deelnemers de eigen gedachten los en verdiepen ze zich volledig in de behoeften van degenen die ermee te maken hebben. Zo voorkom je dat er innovaties ontstaan die uiteindelijk helemaal niet werken. Denk aan Google Glass, een draagbare computer in de vorm van een bril. Google dacht: dít willen mensen. Toch werd het een flop, omdat niemand het op straat wilde dragen.”

Tastbare resultaten
“Met de design thinking-methode komen we tot innovatieve oplossingen die mensen wél willen omdat ze voorzien in een behoefte en daardoor dus echt werken. Deelnemers stappen namelijk uit hun rol binnen de eigen organisatie en verdiepen zich in de doelgroep: wat hebben kinderen en gezinnen uit deze wijk nodig en wat kunnen wij hen preventief bieden voordat er problemen ontstaan? Om tot de beste en meest tastbare resultaten te komen, sluiten niet alleen professionals uit verschillende werkgebieden aan, maar ook de inwoners uit de wijk zelf: de mensen om wie het allemaal gaat.”

Inleven
“De deelnemers zijn enthousiast over het design thinking-proces. Soms is het nog even wennen, maar dankzij de creatieve werkvormen en materialen komen ze uiteindelijk helemaal los van hun eigen werkelijkheid en kunnen ze zich goed inleven in de ander. En vaak maken we een zijstap, voor interviews of een groepsgesprek, om ons te verdiepen. Soms schuurt het ook even, wat alleen maar extra interessant is. Welke kant het ook opgaat in de sessies: wij faciliteren het geheel, maar de groep heeft altijd de regie over de uitkomsten. Dit geeft mooie energie en vergroot het enthousiasme om ook daadwerkelijk met de ontstane ideeën aan de slag te gaan.”

“Ook de locatie van de design thinking-sessie speelt een belangrijke rol in het creatieve proces. Soms is dat de plek van de doelgroep zelf, om goed te voelen om wie het allemaal gaat. Maar een andere keer kiezen we juist een onverwachte locatie, zoals het podium van de schouwburg, om even helemaal los te komen van de omgeving.”

Dichtbij contact
“Het is mooi om te zien welke innovaties er allemaal ontstaan. Zoals bij deze pilot in Oud-Reeshof het koffertje. Niet zomaar een koffertje, maar een tool waarmee de verschillende partners in de wijk – van jongerenwerkers tot de kinderopvang, GGD en bibliotheek – zich zichtbaar maken voor ouders van kinderen van 0 – 4 jaar. Via het koffertje kunnen er nieuwe gesprekken ontstaan, niet gericht op het promoten van het aanbod van de diverse partijen, maar op de behoeften van ouders: wat hebben zij nodig (uit het koffertje)? Veel partners zijn gewend om pas in actie te komen als er al zorgen bestaan, maar door relaties met elkaar op te bouwen vanuit dichtbij contact, kunnen ze samen voortaan preventief te werk gaan in wijken.” 

Je bent op 27 januari van 16 tot 17 uur van harte uitgenodigd om te kijken naar de eerste online Talkshow Smart Start. In drie tafelgesprekken gaan bestuurders, projectleiders en onderzoekers in gesprek over de ambities, de geleerde lessen en de concrete innovaties die tot nu toe zijn ontwikkeld. In vogelvlucht presenteren we ons nieuwe platform Be Smart Start en hoor je hoe je ermee kunt werken.   Wil je de Talkshow bijwonen via een livestream? Meld je dan aan via deze link

• 

Tijdens de talkshow lanceren wij met trots een nieuw digitaal platform: Be Smart Start. Op dit platform ontsluiten we vanalles over Smart Start, omdat we willen delen wat we leren en willen inspireren. Be Smart Start werkt als een online werkboek. Met drie toolkits: Data, Design thinking en Effectmetingen, met onder meer masterclasses, animaties en checklists. En met podcasts, artikelen en een uitgebreide bibliotheek waarin we ook documentatie van andere programma’s en initiatieven delen. Met Be Smart Start ontdek je hoe je op basis van data en design thinking preventieve innovaties kunt ontwikkelen, om intergenerationele problematiek waar kinderen en gezinnen mee te maken hebben, te doorbreken.

Op donderdag 7 oktober vond de kick-off van Smart Start Heusden plaats. Na een lange en zorgvuldige voorbereidingstijd gaan vanaf nu jonge aanstaande moeders op positieve en laagdrempelige wijze ondersteund worden.

Hallo jij! is er voor aanstaande moeders tot 28 jaar. Het is een werkwijze waarin alle moeders en gezinnen worden benaderd vanuit de gedachte dat elke aanstaande moeder vragen heeft over de nieuwe fase die er aan komt. De vragen en behoeften die leven bij moeder zijn leidend voor de invulling van de ondersteuning. Eline Heusden, projectleider: “We hopen met Hallo jij! de drempel om vragen te stellen of hulp te vragen te verlagen en op een positieve manier kennis te maken al voordat het kind geboren wordt. Met als uiteindelijk doel dat alle kinderen in Heusden opgroeien in een veilige omgeving.”

In het begin werken we volgens de werkwijze Hallo jij! bij de helft van de moeders uit gemeente Heusden. Zo kunnen we gaandeweg ontdekken wat nodig is en de ondersteuning hierop aanpassen. Ook kunnen we meten wat het verschil is tussen de moeders die deelnemen aan Hallo jij! en de moeders die reguliere ondersteuning ontvangen. Dit onderzoeken we door alle moeders tot 28 jaar te vragen mee te doen aan een onderzoek met vragenlijsten over de ondersteuning die zij ontvangen en hoe het met hen gaat.

Tijdens de kick-off is door alle betrokkenen op toepasselijke rompertjes geschreven of getekend wat we hopen dat Hallo Jij! op gaat leveren. De woorden samen, plezier en vertrouwen kwamen hierin het meest terug. Een mooie start van een werkwijze met hopelijk nog veel mooiere resultaten.

Meer informatie over de pilot? Kijk dan hier

Ieder kind verdient het om veilig en gelukkig op te groeien en heeft het recht om te leren en zich te ontwikkelen. Dat veilig en gelukkig opgroeien geen vanzelfsprekendheid is, blijkt in de wijk Tilburg Zuid waar basisschool Don Sarto staat. Het is een school in een wijk waar veel complexe problemen spelen, zoals armoede, geringe sociale contacten, criminaliteit en geweld. Minimaal de helft van de kinderen op de basisschool krijgt veel mee van de problemen door de dagelijkse uitdagingen die de gezinnen op hun pad treffen. Om problemen tijdig te signaleren en aan te pakken start er op de basisschool een Team op Maat.

Warm en veilig

School is een warme plek waar ouders zich gezien voelen. Op dit moment is school veel bezig op gebied van zorg, waardoor het onderwijs onvoldoende aandacht krijgt. School en ouders ervaren belemmeringen waardoor het lang duurt voordat er hulp kan worden ingezet. We zien dat ouders vanuit een vertrouwensrelatie meer open staan voor hulp en ondersteuning. Er is regelmatig sprake van wantrouwen en terughoudendheid bij de ouders op Don Sarto. De verwachting is dat wanneer expertise binnen school aanwezig is, als onderdeel van de school wordt gezien, deze terughoudendheid minder wordt en de drempel om ondersteuning te vragen, wordt verlaagd.

Team op Maat

Een op Maat ingericht Team op basisschool Don Sarto staat dichtbij kinderen, gezinnen en onderwijsprofessionals, is aanspreekbaar en benaderbaar voor leerkrachten, ouders en kinderen. Het is zo ingericht dat het team goed kan inspelen op de maat van de problematiek op en rond de school (zoals bekend uit data-analyses en ervaringen van de school en professionals in de wijk).

Wat willen we bereiken met Team op Maat:

• Snelle toegang tot de juiste professionals buiten en binnen de school.
• Ervoor zorgen dat school meer toekomt aan het geven van onderwijs
• Versterken van de zorgstructuur binnen school
• Integraal samenwerken met de diverse partners binnen en buiten school
• Toegang tot professionals is laagdrempelig voor alle ouders uit de wijk: ouders kunnen de professionals in het Team op Maat eenvoudig benaderen, en het Team op Maat slecht hiermee ook drempels naar andere professionals.

Ben je geïnteresseerd in een Team op Maat? Neem dan contact op met Vivian Jacobs via info@programmasmartstart.nl