Smart Start Talkshow
Rondetafelgesprek: de highlights uit het eerste tafelgesprek, met stuurgroepleden
Tijdens deze Talkshow ‘Be Smart Start’ spraken bestuurders, projectleiders en onderzoekers over de ambities, geleerde lessen en concrete innovaties: hoe kun je kansen creëren door het combineren van data en kennis? Ook werd het nieuwe platform besmartstart.nl gelanceerd.
In de talkshow vertelden vier personen die betrokken zijn bij Smart Start: Lian Smits (bestuurder Sterk Huis), Carin Zandbergen (voorzitter college van bestuur Xpect Primair Tilburg), Peter van Steen (wethouder Heusden) en Marieke Koppenaal (teamcoördinator directie jeugd ministerie VWS). Marieke, Carin en Lian zitten bovendien in de stuurgroep Smart Start.
Lian: “Wij hebben een aantal jaar geleden het initiatief genomen voor Smart Start, omdat we kinderen en gezinnen veel eerder willen helpen. We zijn gewend om pas stevig in te grijpen als problemen al heel groot zijn. Dat is verdrietig, want kinderen hebben dan al jaren van stress en druk achter de rug en de kans dat je het nog goed krijgt, is veel kleiner. Door data en kennis te combineren lukt het ons om signalen eerder te herkennen en op een lichte en ook collectieve manier een basis te versterken, waardoor problemen niet meer groot hoeven te worden. Het gaat dus echt om een andere manier van denken met elkaar.”
Carin: “Wij zijn vanuit het onderwijs snel aangehaakt bij Smart Start. In Tilburg bestaan grote verschillen tussen wijken en scholen: hoe kunnen kinderen bloeien en groeien als er problemen in hun leefomgeving bestaan? We willen schotten doorbreken: aan de hand van data bekijken welke interventies nodig zijn in bepaalde wijken. Zo werd in de Tilburgse wijk Korvel duidelijk dat de problemen niet vanuit de school (Basisschool De Zuidwester) ontstonden, maar veel meer vanuit de sociale netwerken eromheen. Dankzij Smart Start kun je onderbuikgevoelens aantoonbaar maken en belangrijke zaken anders inrichten.”
Peter: “De gemeente Heusden is ook meteen ingestapt. We wilden de beweging richting de voorkant maken, naar die collectief-preventieve aanpak. Door kennis en data te gebruiken, kunnen we inwoners beter helpen en problemen voorkomen. Dat is op de lange termijn dus veel goedkoper. Je kunt bepaalde problematiek op je klompen aanvoelen, maar als het niet meetbaar is, zijn er weinig interventies mogelijk. Na een aantal mooie design-thinking-sessies zijn we in Heusden gestart met de ondersteuning van jonge moeders tot 28 jaar. Welke vragen hebben zij en waar lopen ze tegenaan bij de opvoeding van kinderen? Hiermee willen we uithuisplaatsingen in de toekomst voorkomen.”
Carin: “Spreken jullie hierover ook met het ministerie van onderwijs? Door allerlei verschillende wetgevingen, verkokering, lopen wij tegen veel dingen aan. We zouden eigenlijk al in het vroegste stadium, bij peuter- en kleuteropvang, willen aanhaken.”
Marieke: “Zeker, daar ontstaat ook langzaam een evolutie. Maar jullie lopen echt voor in het proces met jullie ideeën. De omslag zou moeten gaan over het verbreden van het pedagogisch klimaat met een doorlopende lijn: kinderopvang, school, jongerenwerk, verenigingen. Er is krachtenbundeling nodig om het dagelijks leven van kinderen te versterken.”
Lian: “Om die basis van kinderen sterker te maken, onderzoeken wij combinaties van risicofactoren uit grote databronnen. Smart Start is daarmee echt een co-creatie met nieuwe partners uit de data science, zoals Centerdata. Die objectivering aan de voorkant helpt mee om mensen in een andere stand te krijgen. Het voedt je gesprek en staaft je onderbuikgevoel.”
Carin: “Data zorgen ervoor dat we voortaan heel beredeneerd andere beslissingen kunnen nemen. Echt een verrijking.”
Peter: “We moeten het echt met elkaar doen, met alle partners in een wijk: van de gemeente tot het onderwijs, huisartsen en alle andere professionals aan de voorkant. Kijk naar het gehele systeem van een kind om problemen in een vroeg stadium te signaleren en escalaties, zoals kindermishandeling en uithuisplaatsingen, te voorkomen.”
Marieke: “De zorg en het onderwijs staan nu nog teveel tegenover elkaar, maar lopen tegen dezelfde problemen aan. Data zijn daarbij ondersteunend: wat gebeurt er in mijn stad, in mijn wijk, wat zijn de grote onderstromen en welke mooie, positieve aanpak is mogelijk?”
Lian: “In het thema van zorg en onderwijs kunnen we met onze aanpak ook echt iets betekenen voor het medewerkerstekort. Een gezamenlijke opdracht brengt meer efficiëntie: eerder deden we iets met zijn vieren na elkaar, nu doen we het met drieën samen. Mensen willen van betekenis zijn, samen een wijk of buurt gezonder maken.”
nu doen we het met drieën samen.”
Rondetafelgesprek: de highlights vanuit de praktijk
We blikken terug op het talkshowgesprek met drie personen die vanuit de praktijk betrokken zijn bij Smart Start: Patricia Prüfer (hoofdonderzoeker Smart Start, en werkt bij Centerdata), Marleen Heijnemans (Team op Maat De Zuidwester, vanuit De Toegang) en Marieke van Doremalen (designteam Smart Start, en werkt bij Sterk Huis).
Wat betekenen data voor het sociaal domein?
Patricia: “Data helpen ons om patronen en verklaringen te vinden voor bekende problemen. In het sociaal domein gaat het vaak om complexe problemen, multiproblematiek, waarbij je niet weet wat de combinatie van risicofactoren is. Door via voorspellende data science-analyses naar bepaalde risico’s te kijken – giftige cocktails – kun je gerichter nadenken over interventies aan de voorkant. We kijken daarbij breed: wat is er al bekend over een vraagstuk vanuit de praktijk en vanuit de wetenschap en welke beschikbare databronnen kunnen we daaraan koppelen? Dit levert vaak verrassende inzichten op, waarmee je kleur geeft aan buurten en scholen en onderbuikgevoelens onderbouwt.”
Patricia: “Data zijn nooit leidend, maar geven richting aan een vraagstuk: wat zien we hier, hoe kunnen we dit duiden, hoe kunnen we het verrijken? Om hiermee verder aan de slag te gaan, is een gemeenschappelijke taal nodig van mensen vanuit verschillende invalshoeken.”
Wat is design thinking?
Marieke: “Design thinking helpt mensen om los van eigen gedachtenpatronen en ideeën met creatieve werkvormen naar een innovatie toe te werken. Dit doe je niet met één persoon of één groep mensen, maar met een divers team uit allerlei disciplines. Het doel van Smart Start is om patronen te doorbreken, jeugd gelukkiger te maken en ervoor te zorgen dat ouders dezelfde opvoedverantwoordelijkheid aankunnen. Dit betekent dus ook dat je met ouders en kinderen aan tafel zit, maar ook met de gemeente, school, professionals en die ene buurvrouw die alle kinderen uit de buurt kent.”
Wat levert design thinking op?
Marieke: “Alles wat je van tevoren niet verwacht. Dat gunnen we mensen ook, dat ze zich – los van het eigen gedachtegoed en patronen – inleven in de doelgroep en het ook samen doen met de doelgroep. De werkvormen die we aanbieden, dwingen deelnemers om op een andere manier naar het vraagstuk te kijken, wat het enthousiasme richting een innovatie enorm vergroot.”
Marleen: “Team op Maat op basisschool De Zuidwester is een voorbeeld van zo’n innovatie. Ik ben daar vanuit de toegang bij betrokken, samen met de schooldirecteur, intern begeleiders, een schoolmaatschappelijk werker en gedragscoach van Sterk Huis. Samen willen we het allerbeste voor leerlingen. Zo was er een leerling die opvallend gedrag vertoonde in de klas en hulp nodig had. In het verleden was vanuit school al vaker met de ouders gesproken over een stap naar de huisarts voor hulpverlening, maar tot op heden was er niets gebeurd. Team op Maat is daarom in gesprek gegaan met de ouders: waarom lukt het niet om hulp te zoeken, welke oplossing is nodig volgens jullie, aan welk gezamenlijk doel kunnen we werken? We zijn toen samen tot een plan gekomen en hebben het gezin naar de juiste hulpverlening begeleid. De ouders voelden zich eindelijk begrepen en omringd met de juiste hulp. Binnen het team is alle expertise aanwezig. We hebben korte lijntjes met elkaar, waardoor alles veel sneller geregeld is.”
Wat is een effectmeting?
Patricia: “Door allerlei informatie te verzamelen (ook vanuit de doelgroep, zoals ouders en kinderen) krijg je een gedetailleerd beeld van het effect van een interventie. Werkt het? En zo ja: wat zijn de werkzame factoren? Dit geeft je ook aangrijpingspunten om het verder uit te rollen.”
Marleen: “Bij Team op Maat is ook een effectmeting geweest, wat veel positieve effecten liet zien: betere samenwerking, meer vertrouwen, snellere toeleiding naar hulpverlening en minder klachten vanuit ouders.”
Patricia: “De kracht van zo’n effectmeting is dat je aantoont dat iets werkt, waardoor Team op Maat nu bijvoorbeeld op meerdere scholen wordt overgenomen. Ook als een interventie niet blijkt te werken, brengt het je verder. Iedere innovatie verdient het om getoetst te worden.”
Waarom ben je graag betrokken bij Smart Start?
Marieke: “Binnen Smart Start kunnen we het verschil maken. We halen de expertise naar voren, zodat kinderen sneller hulp krijgen. Als kinderen eerder worden gezien, hebben ze weer meer gelukkige momenten en kunnen ze zich optimaal ontwikkelen.”
Wat heb je geleerd?
Marieke: “Dat er meer mogelijk is dan je denkt. Ik denk minder in beperkingen en meer vanuit kansen en positiviteit. Alles waar een ‘nee’ voor staat, kan omgekeerd worden: wat is wél mogelijk? Dit doen we echt samen mét inwoners.”
Patricia: “Ik heb geleerd dat je samen verder komt. Bij Smart Start werken we op een practice-, data- en evidence-based manier, wat ook heel interessant kan zijn voor andere domeinen.”
Wat zijn je dromen?
Patricia: “Dat we met Smart Start ook de kans krijgen om lange-termijn-metingen te doen. Denk aan het meten van een hele basisschoolgeneratie: wat levert een interventie als Team op Maat door de jaren heen op? Uiteindelijk hoop je bijvoorbeeld op minder werkeloosheid of minder gezondheidsproblemen bij deze generatie.”
Marieke: “Ik gun ieder kind een gemeente die zich inzet om werelden met elkaar te verbinden, zodat we onze kinderen een mooie toekomst kunnen geven.”
